Wydawca treści Wydawca treści

Odnowieniowe doświadczalnictwo leśne realizowane w Nadleśnictwie Warcino

Wprowadzanie nowego pokolenia lasu może odbywać się poprzez sadzenie, siew czy odnowienie naturalne. W Nadleśnictwie Warcino stosujemy wszystkie w/w sposoby odnowienia. Przedstawione opracowanie dotyczy wyłącznie metod odnowienia siewem i samosiewem, które z powodzeniem stosujemy na naszych powierzchniach. 

            Odnowienie siewem jest najbardziej zbliżoną do natury formą sztucznego odnowienia lasu. Dzięki dużemu zaangażowaniu kadry Nadleśnictwa Warcino, już od kilku lat zakładamy uprawy wysiewając nasiona drzew zgodnie z planowanym, docelowym typem drzewostanu. Są to głównie uprawy sosnowe oraz gniazda dębowe. Oprócz niewątpliwie ekologicznych zalet siewu, bardzo istotnym jest koszt założenia takiej uprawy, który nie przekracza 15 – 20 % kosztów ponoszonych w przypadku sadzenia.

1. Metodyka stosowania siewu w nadleśnictwie Warcino.

1.1  Siew sosny.

Zakładamy w ten sposób uprawy na siedliskach Bśw i BMśw. Nasiona wysiewane są wiosną, łącznie z bieżącym przygotowaniem gleby. Do wysiewu stosujemy siewnik SZU produkowany przez OTL Jarocin, który zakładany jest na pług aktywny P1T (także produkcji OTL Jarocin). Sprzęt ten jest agregatowany z ciągnikiem o mocy 160KM. Odpowiednie przygotowanie sprzętowego zespołu roboczego do siewu ma bardzo duże znaczenie. W przypadku zastosowania niewłaściwego ciągnika np. o małej wydajności pompy olejowej (poniżej 40-50l/min.), pług aktywny nie będzie w stanie, w odpowiedni sposób przygotować gleby na przyjęcie nasion. Pług aktywny P1T posiada trzy stopniową regulację kąta pracy talerza roboczego, dzięki czemu możemy optymalnie dobrać głębokość i szerokość wyorywanej bruzdy w zależności od typu pokrywy gleby i siedliska. Przed przystąpieniem do pracy należy ustawić kąt talerza w taki sposób, żeby pług aktywny zdarł tylko powierzchnię runa i ściółki, odsłaniając wierzchnią powierzchnię gleby mineralnej. Na tak przygotowaną lekko spulchnioną glebę mają spaść nasiona dozowane przez siewnik. Również siewnik SZU, przed zastosowaniem na uprawie, trzeba dostosować do pracy w trudnych warunkach leśnych. Należy umieścić przewód elektryczny zasilający dozownik siewnika na odpowiednim wysięgniku, żeby nie nastąpiło jego zerwanie. Lejki podające nasionka należy tak przerobić, aby nie zgubić ich w trakcie siewu. Pojemniki z nasionami trzeba dodatkowo zabezpieczyć np. folią, w celu ochrony przed wysypaniem się nasion w trakcie tzw. ,,rzucania" siewnikiem w trakcie pracy. Przed pracą należy dokręcić wszystkie śruby klap siewnika lub wzmocnić zawiasy w taki sposób, żeby wytrzymały trudy pracy na zrębie. Po odpowiednim przygotowaniu sprzętu należy ustalić ilość wysiewanych nasion. Najprostszym sposobem jest zmierzenie czasu wyorania w/w zestawem np. 100 mb pasa. Następnie, w trakcie postoju ciągnika z uruchomionym siewnikiem, zebranie wysypujących się nasion (w czasie zgodnym z okresem przejazdu tychże100mb) do torebki, zwarzenie ich i przeliczenie na 1ha. Norma wysiewu siewnikiem SZU wynosi od 0,8 do 1,2 kg/ha. Z naszych doświadczeń wynika, że wysiewane powinno być około 1,5kg/ha. W zależności od uzyskanych wyników ustawiamy tarczę dozującą z otworem o odpowiedniej średnicy. Tak przygotowany sprzęt oraz przeszkolony kierowca-operator, zapewniają skuteczną, wydajną i bezpieczną pracę. Następnym bardzo ważnym elementem powodzenia wiosennego siewu jest pora wysiewu nasion. Z naszego doświadczenia oraz informacji z innych nadleśnictw wynika, że im wcześniej wykonamy siew, tym będzie on skuteczniejszy. Bowiem decydującym czynnikiem skutecznego kiełkowania jest woda a w naszych warunkach wilgotnościowych wykorzystanie wody ,,zimowej" często decyduje o efekcie kiełkowania nasion. Należy zauważyć, że siewki sosny są stosunkowo odporne na spóźnione przymrozki a wczesny ich rozwój i długi okres wegetacyjny zapewnia odpowiednią ,,dojrzałość ‘' młodych drzewek, co sprzyja przetrwaniu zimy w dobrej kondycji zdrowotnej.

Fot. 1 Przygotowanie gleby z jednoczesnym siewem sosny w Leśnictwie Kępice oddział 25g.

 

Fot. 2 Trzy letnia sosna z siewu w Leśnictwie Kępice oddział 25g.

 

1.2  Siew dęba.

W nadleśnictwie Warcino żołędzie wysiewamy najczęściej jesienią na gniazdach w rębni III lub, na powierzchniach otwartych. Zbioru nasion dokonujemy samodzielnie z naszych drzewostanów nasiennych. Siew wykonujemy siewnikami SAU lub SZU montowanymi na pługu aktywnym P1T. Dużą zaletą tego pługa jest to, że pas nim wykonany nie ,,zasypuje się''. Łącznie ze zdzieraniem pokrywy gleby następuje jej spulchnienie, co sprzyja wzrostowi systemów korzeniowych.

Siew siewnikiem SAU umożliwia na zwięzłych glebach równoczesne spulchnienie na głębokość około 30cm. W spulchnionej jesienią glebie do wiosny wytworzą się kapilary, które umożliwią dobre zaopatrzenie w wodę kiełkujące nasiona dęba. Spulchniona gleba ułatwia młodym drzewkom wytworzenie dużego systemu korzeniowego. Głębokość przykrycia nasion dębu ma istotne znaczenie i powinna wynosić około 5 cm. Małe nasiona powinny być przykrywane cieńszą warstwą gleby mineralnej dla udanego ich kiełkowania. Ponieważ w/w siewniki nie posiadają możliwości regulowania głębokości siewu, powinniśmy wysiewać w przeważającej mierze nasiona duże. Zapewni to mniej więcej równe i szybkie ich kiełkowanie, rozwój oraz wczesne zdrewnienie młodych drzewek. Nasiona przed wysiewem należy zabezpieczyć odpowiednimi środkami grzybobójczymi. Nasiona w siewniku muszą być suche, czyste i zabejcowane. Stosujemy minimalną dawkę środka po to, żeby nasiona nie zbrylały się i swobodnie opadały do walca dozującego. W walcu dozującym siewników muszą być wykorzystane oba zabieraki dla zapewnienia odpowiedniej normy wysiewu. Dla uzyskania normy wysiewu, ciągnik wykonujący siew powinien poruszać się najniższym biegiem polowym. Producent w/w siewników - OTL Jarocin, przewiduje normę wysiewu dęba na około 50-70 kg/ha.  Z naszych doświadczeń wynika, że ilość wysiewanych nasion może wynosić nawet do 100kg/ha.

Dużą zaletą siewu jest to, że  drzewa wyrosłe z żołędzi, w miejscu ich docelowego życia, maja prawidłowo (zgodnie z informacją genetyczną) wykształcony system korzeniowy. Mogą zatem, bez problemu wytworzyć palowy system korzeniowy, który pozwoli na stabilne ich istnienie w ekosystemie leśnym. Natomiast posadzone na uprawie drzewka z podcinanym systemem korzeniowym można porównać do uprawy, założonej z ogłowionych sadzonek. Jak wszyscy dobrze wiemy takie drzewka rozwijają się zupełnie inaczej. Prawidłowa budowa systemu korzeniowego ma fundamentalne znaczenie dla osiągnięcia zamierzonego celu produkcji.

Udane dotychczasowe siewy dęba zachęcają do szerszego ich zastosowania.

             

Fot. 3 Przygotowanie gleby z jednoczesnym siewem dęba na gniazdach w Leśnictwie Pustowo oddział 165h.

 

Fot. 4 Trzy letni dąb z siewu na gniazdach w Leśnictwie Pustowo oddział 165h.


Polecane artykuły Polecane artykuły

Powrót

2. Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem

2. Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem

1.1   Zabezpieczanie sosny poprzez nacinanie kory.

                Sposób ten znany i stosowany jest od bardzo dawna jednakże, aby w pełni wykorzystać wypracowane przez naturę mechanizmy obronne drzewa do ich ochrony przed spałowaniem, należy zrozumieć ich funkcjonowanie. Poprawnie wykonany zabieg prowadzi do powstania następujących- zniechęcających do spałowania- reakcji obronnych nacinanych drzew:

a) znaczne zwiększenie przyrostu osiowego zabezpieczanego między okółka.

Nacinana strefa wykazuje- na skutek odpowiedniej reakcji komórek przyrannych- intensywniejszy wzrost na grubość. Tego typu zabiegi z powodzeniem są stosowane w ogrodnictwie do wzmacniania pędów.

b) powstanie grubszej i chropowatej korowiny na pasach miedzy nacięciami.

Gruba i chropowata kora zniechęca do spałowania, ponieważ po jej dotknięciu wibrysy jeleniowatych dostarczają zwierzęciu informacji, że ma kontakt z grubą, niejadalną korą. 

c) powstanie wycieków żywicy z gojącej się rany.

Zapach i smak żywicy zniechęca zwierzynę do spałowania.

d) powstanie niesmacznej dla jeleniowatych tkanki kalusowej zalewającej nacięcia.

Zabezpieczone drzewa poprzez rybakowanie, po zignorowaniu powyższych zniechęcających czynników, są przez zwierzynę częściowo ,,skubane". Na drzewach są widoczne próby spałowania, ale niesmaczna kora nie jest pobierana przez zwierzynę.

Wyżej opisane efekty nacinania kory muszą być osiągnięte już w roku zastosowania tego typu ochrony. Dlatego należy spełnić szereg warunków, aby takie zabezpieczenie było skuteczne. Wykonanie zabiegu powinno być przeprowadzone wczesną wiosna (kwiecień, maj) w praktyce, to czas po wykonaniu odnowień. Pracownicy wykonujący nacinanie muszą być dokładnie poinstruowani, które drzewka należy zabezpieczać i jak należy to robić. Narzędzia używane do zabiegu muszą mieć ostrza ustawione prostopadle do osi pnia, w odległości około 0,5 - 0,7cm (tak gęsto należy wykonać nacięcia). Rana ma być cięta a nie szarpana i dlatego rysaki muszą być dobrze wykonane. Nacięcia należy wykonać na całym obwodzie zabezpieczanego międzyokółka. Zabezpieczane powinno być najlepsze drzewka z warstwy górnej młodnika (średnio co trzecie), ale ich ilość może być inna, w zależności od presji zwierzyny.

Fot. 5 Rysak do nacinania kory z ostrzami ustawionymi równolegle do kierunku nacinania drzewa.

Fot. 6 Widok zabezpieczonego międzyokółka- cztery miesiące po rysakowaniu.

 

2.2 Zabezpieczanie sosny przed zgryzaniem i spałowaniem przy pomocy siateczek MINI-1

Metodę tą opracowałem przed kilkoma laty, w celu zapewnienia płynnego i skutecznego przejścia- od zabezpieczania przed zgryzaniem danej uprawy- do zabezpieczania jej przed spałowaniem. Gdy uprawa ,,wychodzi spod pyska", należy podjąć działania w celu zabezpieczenia jej przed spałowaniem. Jest to najczęściej 3-4 rok życia sosny. Otóż jesienią czwartego roku, gdy jeszcze drzewka mogą zostać zgryzione, zabezpieczamy sadzonki długimi siateczkami MINI1. Robimy to w ten sposób, aby cały bieżący przyrost był w siateczce- łącznie z pączkiem szczytowym. Nad pączkiem siateczkę ucinamy, pozostawiając około 5cm nadmiaru. Wiosną następnego roku, przed rozpoczęciem przyrostu, powijamy nadmiar siateczki pod pączek (jak rękaw w koszuli). Siateczkę pozostawiamy na drzewku, dla osłony przed spałowaniem, na następne lata. Przyrost z piątego roku zabezpieczamy przed spałowanie długą siateczką wiosną następnego roku, w okresie przed rozwojem pączków. Wykonujemy to w taki sposób, aby pod pączkiem szczytowym była zwinięta siateczka w formie ściągacza, utrzymującego ją na pniu. W taki sam sposób zabezpieczamy przyrost z szóstego roku. Siateczki są utrzymywane na drzewkach tak długo, aż drzewka przestaną być atrakcyjne do spałowania. Siateczka po spełnieniu swojej ochronnej roli jest zrywana z pnia i utylizowana.

Fot.7  Zabezpieczanie siateczkami przy pomocy rury PCV.

2.3   Zabezpieczanie repelentem przed spałowaniem

Zabezpieczenie polega na posmarowaniu całego zagrożonego międzyokółka repelentem. Niedokładne wykonanie tego zabiegu skutkuje zniszczeniem kory na nieposmarowanych częściach pnia. Repelent należy nanosić na suche drzewka, w trakcie bezdeszczowych dni. Przed smarowaniem należy środek starannie wymieszać i stosować zgodnie z załączoną do niego instrukcją. Zabezpieczenie repelentem wykonujemy tylko na jedną zimę. Często po ,,mokrej" zimie, wczesną wiosną, skuteczność tego zabezpieczenia znacznie spada.

 

2.4   Zabezpieczanie świerka przed spałowaniem poprzez nacinanie żłobikowe kory

Drzewa przez miliony lat ewolucji wykształciły mechanizmy zapobiegające ich zniszczeniu przez roślinożerne zwierzęta. Podpatrując naturę człowiek stara się wpleść jej wielowiekowe doświadczenia do współczesnej gospodarki leśnej. Jednym z takich środków ,,ochrony osobistej dla drzew iglastych ‘', jest wydzielanie przez nie lepkiej niesmacznej substancji w celu zniechęcenia np. jeleniowatych do spałowaniem.

Można bardzo skutecznie zabezpieczyć świerka przed spałowaniem poprzez wykonanie szeregu nacięć w celu uzyskania kontrolowanego wypływu żywicy. Nacięcia te wykonujemy specjalnym dłutkiem umieszczonym na długim stylisku. Długi trzonek zapewnia wygodną pracę tym narzędziem pomiędzy okółkami świerkowych gałęzi. Dłutkiem tym wykonujemy krótkie 2-3cm nacięcia, usytuowane lekko skośnie, w miejscach narażonych na spałowanie. Bardzo ważne jest odpowiednie wyregulowanie głębokości wykonywania nacięć. Z nacięć wykonanych zbyt płytko nie będzie wyciekać żywica i zabezpieczenie to będzie mało skuteczne. Zbyt głęboko wykonane nacięcie może spowodować przerwanie łyka i powstanie trudno gojącej się rany. Poprawnie wykonane nacięcia powinny tylko uruchomić wycieki żywicy z przewodów żywicznych znajdujących się w młodej korze ,nie uszkadzając łyka. Zabieg ten należy wykonywać latem tak, aby do zimy z nacięć popłynęła żywica, która jesienią zastyga i krystalizuje się. Przed zimą drzewa zabezpieczane w ten sposób stają się nieatrakcyjne do spałowania. Drzewa takie wyglądają jakby były już spałowane. Zabezpieczenie tego typu jest jednorazowe i powinno wystarczyć do czasu ustąpienia narażenia na spałowanie.

Fot 8 Nacięta kora  świerka   strugiem.

2.5   Zabezpieczanie drzewek przed spałowaniem i czemchaniem poprzez obstawianie wierzchołkami, pochodzącymi ze ściętych w zabiegu drzew.

Po zabiegu np. CP w młodnikach świerkowych jest mnóstwo niezagospodarowanych wierzchołków ściętych drzew. W bardzo prosty sposób można pożytecznie wykorzystać je do zabezpieczenia przed spałowaniem czy czemchaniem pozostałych, wartościowych drzew w młodniku. Wybrane najmocniejsze drzewka obstawiamy trzema, około dwumetrowymi wierzchołkami, pozyskanymi ze ściętych drzew, pędem szczytowym do góry. Z jednego z nich wybieramy dwie naprzeciwległe długie gałęzie, którymi opasujemy drzewko i pozostałe dwa wierzchołki. Następnie związujemy je drucikiem, aby przytrzymywały całą konstrukcję przy pniu chronionego drzewa. Tak wykonane zabezpieczenie daje prawie stuprocentową  gwarancję, że zabezpieczone drzewka nie będą przez kilka najbliższych lat spałowane.

Fot. 9 Obłożony świerk pozostałościami po CP.

 

Porównanie kosztów ochrony niektórymi metodami   

Rodzaj zabezpieczenia

Całkowity koszt ochrony 1000 szt. sadzonek w roku

Zabezpieczenie repelentem przed zgryzaniem

50zł

Zabezpieczanie siateczka Mini-1 typ 101

przed zgryzaniem

138zł

Zabezpieczanie wełną owczą przed zgryzaniem

162zł

Zabezpieczanie osłonkami perforowanymi przed spałowaniem

570zł

Zabezpieczanie poprzez rysakowanie przed spałowaniem

100zł

Zabezpieczenie repelentem przed spałowaniem

380zł

 

2.6 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy osłonek typu "tuby"

Osłonki – tuby stosowane są do zabezpieczania całych drzewek, przede wszystkim liściastych. Najczęściej stosowane w hodowli dębów przy metodzie ścinania na „bezpieńkę". Metoda ta polega na ścięciu ok 3-5 cm nad ziemią uszkodzonego przez zwierzynę lub przymrozek dęba i umieszczeniu go w plastikowej tubie o wys. ok 1-1,2 m ustabilizowanej palikiem drewnianym. Specyficzne warunki termiczne jakie zachodzą w tubie powodują, że drzewko ze zdwojoną siłą wzrasta na wysokość wytwarzając pojedynczy, gonny pień. Brak pędów bocznych spowodowany jest brakiem miejsca w tubie na ich rozwój.

Wraz ze wzrostem drzewka tubę podnosi się na wysokość zabezpieczając pąki szczytowe przed zgryzieniem.

Wadą tej metody jest osłonięcie drzewka od ruchów powietrza, które w naturalnych warunkach zmuszają roślinę do pogrubienia pnia u nasady i wzmacnianie systemu korzeniowego. Drzewka osłonięte tubą, niepodlegające działaniom wiatru, kierują zasoby pokarmowe nie na wzmocnienie systemu korzeniowego, a na przyrost na wysokość.

Ochronę tubami stosuje się również:

- w razie wprowadzania do upraw domieszek drzew gatunków silnie zagrożonych przez zwierzynę,

- w poprawkach i uzupełnieniach w odnowieniu naturalnym, w celu wzmożeniu wzrostu na wysokość,

- w odnowieniach miejsc silnie zachwaszczonych i zagrożonych szkodami w skutek przymrozków,

- podczas odnawiania lub zalesiania małych powierzchni,

- w nasadzeniach zadrzewieniowych.

2.7 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy Osłonek siatkowych

Osłonki siatkowe – najczęściej rozpinane na palikach, służą do zabezpieczania drzewek wszystkich gatunków. Stosuje się zarówno siatkę plastikową lub gęsta siatkę metalową.

Zaletą tej metody jest ażurowość elementu ochronnego, umożliwiającego rozwój pędów bocznych oraz adaptacje do lokalnych warunków termicznych i wilgotnościowych.

2.8 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy "trzech palików"

 

Jest to najczęstsza metoda ochrony modrzewia stosowana w pomorskich lasach. Przygotowane wcześniej paliki świerkowo lub sosnowe, często z pozostawionymi króćcami po przyciętych gałęziach. Zaostrzone w cieńszym końcu umieszcza się w rozstawie trójkąta wokół drzewka i wbija na głębokość ok 10-15 cm. Takie zabezpieczenie modrzewi zabezpiecza drzewka przed spałowaniem i czemchaniem, nie zabezpiecza jednak przed zgryzaniem pędu głównego.