Wprowadzanie nowego pokolenia lasu może odbywać się poprzez sadzenie, siew czy odnowienie naturalne. W Nadleśnictwie Warcino stosujemy wszystkie w/w sposoby odnowienia. Przedstawione opracowanie dotyczy wyłącznie metod odnowienia siewem i samosiewem, które z powodzeniem stosujemy na naszych powierzchniach. 

            Odnowienie siewem jest najbardziej zbliżoną do natury formą sztucznego odnowienia lasu. Dzięki dużemu zaangażowaniu kadry Nadleśnictwa Warcino, już od kilku lat zakładamy uprawy wysiewając nasiona drzew zgodnie z planowanym, docelowym typem drzewostanu. Są to głównie uprawy sosnowe oraz gniazda dębowe. Oprócz niewątpliwie ekologicznych zalet siewu, bardzo istotnym jest koszt założenia takiej uprawy, który nie przekracza 15 – 20 % kosztów ponoszonych w przypadku sadzenia.

1. Metodyka stosowania siewu w nadleśnictwie Warcino.

1.1  Siew sosny.

Zakładamy w ten sposób uprawy na siedliskach Bśw i BMśw. Nasiona wysiewane są wiosną, łącznie z bieżącym przygotowaniem gleby. Do wysiewu stosujemy siewnik SZU produkowany przez OTL Jarocin, który zakładany jest na pług aktywny P1T (także produkcji OTL Jarocin). Sprzęt ten jest agregatowany z ciągnikiem o mocy 160KM. Odpowiednie przygotowanie sprzętowego zespołu roboczego do siewu ma bardzo duże znaczenie. W przypadku zastosowania niewłaściwego ciągnika np. o małej wydajności pompy olejowej (poniżej 40-50l/min.), pług aktywny nie będzie w stanie, w odpowiedni sposób przygotować gleby na przyjęcie nasion. Pług aktywny P1T posiada trzy stopniową regulację kąta pracy talerza roboczego, dzięki czemu możemy optymalnie dobrać głębokość i szerokość wyorywanej bruzdy w zależności od typu pokrywy gleby i siedliska. Przed przystąpieniem do pracy należy ustawić kąt talerza w taki sposób, żeby pług aktywny zdarł tylko powierzchnię runa i ściółki, odsłaniając wierzchnią powierzchnię gleby mineralnej. Na tak przygotowaną lekko spulchnioną glebę mają spaść nasiona dozowane przez siewnik. Również siewnik SZU, przed zastosowaniem na uprawie, trzeba dostosować do pracy w trudnych warunkach leśnych. Należy umieścić przewód elektryczny zasilający dozownik siewnika na odpowiednim wysięgniku, żeby nie nastąpiło jego zerwanie. Lejki podające nasionka należy tak przerobić, aby nie zgubić ich w trakcie siewu. Pojemniki z nasionami trzeba dodatkowo zabezpieczyć np. folią, w celu ochrony przed wysypaniem się nasion w trakcie tzw. ,,rzucania" siewnikiem w trakcie pracy. Przed pracą należy dokręcić wszystkie śruby klap siewnika lub wzmocnić zawiasy w taki sposób, żeby wytrzymały trudy pracy na zrębie. Po odpowiednim przygotowaniu sprzętu należy ustalić ilość wysiewanych nasion. Najprostszym sposobem jest zmierzenie czasu wyorania w/w zestawem np. 100 mb pasa. Następnie, w trakcie postoju ciągnika z uruchomionym siewnikiem, zebranie wysypujących się nasion (w czasie zgodnym z okresem przejazdu tychże100mb) do torebki, zwarzenie ich i przeliczenie na 1ha. Norma wysiewu siewnikiem SZU wynosi od 0,8 do 1,2 kg/ha. Z naszych doświadczeń wynika, że wysiewane powinno być około 1,5kg/ha. W zależności od uzyskanych wyników ustawiamy tarczę dozującą z otworem o odpowiedniej średnicy. Tak przygotowany sprzęt oraz przeszkolony kierowca-operator, zapewniają skuteczną, wydajną i bezpieczną pracę. Następnym bardzo ważnym elementem powodzenia wiosennego siewu jest pora wysiewu nasion. Z naszego doświadczenia oraz informacji z innych nadleśnictw wynika, że im wcześniej wykonamy siew, tym będzie on skuteczniejszy. Bowiem decydującym czynnikiem skutecznego kiełkowania jest woda a w naszych warunkach wilgotnościowych wykorzystanie wody ,,zimowej" często decyduje o efekcie kiełkowania nasion. Należy zauważyć, że siewki sosny są stosunkowo odporne na spóźnione przymrozki a wczesny ich rozwój i długi okres wegetacyjny zapewnia odpowiednią ,,dojrzałość ‘' młodych drzewek, co sprzyja przetrwaniu zimy w dobrej kondycji zdrowotnej.

Fot. 1 Przygotowanie gleby z jednoczesnym siewem sosny w Leśnictwie Kępice oddział 25g.

Fot. 2 Trzy letnia sosna z siewu w Leśnictwie Kępice oddział 25g.

1.2  Siew dęba.

W nadleśnictwie Warcino żołędzie wysiewamy najczęściej jesienią na gniazdach w rębni III lub, na powierzchniach otwartych. Zbioru nasion dokonujemy samodzielnie z naszych drzewostanów nasiennych. Siew wykonujemy siewnikami SAU lub SZU montowanymi na pługu aktywnym P1T. Dużą zaletą tego pługa jest to, że pas nim wykonany nie ,,zasypuje się''. Łącznie ze zdzieraniem pokrywy gleby następuje jej spulchnienie, co sprzyja wzrostowi systemów korzeniowych.

Siew siewnikiem SAU umożliwia na zwięzłych glebach równoczesne spulchnienie na głębokość około 30cm. W spulchnionej jesienią glebie do wiosny wytworzą się kapilary, które umożliwią dobre zaopatrzenie w wodę kiełkujące nasiona dęba. Spulchniona gleba ułatwia młodym drzewkom wytworzenie dużego systemu korzeniowego. Głębokość przykrycia nasion dębu ma istotne znaczenie i powinna wynosić około 5 cm. Małe nasiona powinny być przykrywane cieńszą warstwą gleby mineralnej dla udanego ich kiełkowania. Ponieważ w/w siewniki nie posiadają możliwości regulowania głębokości siewu, powinniśmy wysiewać w przeważającej mierze nasiona duże. Zapewni to mniej więcej równe i szybkie ich kiełkowanie, rozwój oraz wczesne zdrewnienie młodych drzewek. Nasiona przed wysiewem należy zabezpieczyć odpowiednimi środkami grzybobójczymi. Nasiona w siewniku muszą być suche, czyste i zabejcowane. Stosujemy minimalną dawkę środka po to, żeby nasiona nie zbrylały się i swobodnie opadały do walca dozującego. W walcu dozującym siewników muszą być wykorzystane oba zabieraki dla zapewnienia odpowiedniej normy wysiewu. Dla uzyskania normy wysiewu, ciągnik wykonujący siew powinien poruszać się najniższym biegiem polowym. Producent w/w siewników - OTL Jarocin, przewiduje normę wysiewu dęba na około 50-70 kg/ha.  Z naszych doświadczeń wynika, że ilość wysiewanych nasion może wynosić nawet do 100kg/ha.

Dużą zaletą siewu jest to, że  drzewa wyrosłe z żołędzi, w miejscu ich docelowego życia, maja prawidłowo (zgodnie z informacją genetyczną) wykształcony system korzeniowy. Mogą zatem, bez problemu wytworzyć palowy system korzeniowy, który pozwoli na stabilne ich istnienie w ekosystemie leśnym. Natomiast posadzone na uprawie drzewka z podcinanym systemem korzeniowym można porównać do uprawy, założonej z ogłowionych sadzonek. Jak wszyscy dobrze wiemy takie drzewka rozwijają się zupełnie inaczej. Prawidłowa budowa systemu korzeniowego ma fundamentalne znaczenie dla osiągnięcia zamierzonego celu produkcji.

Udane dotychczasowe siewy dęba zachęcają do szerszego ich zastosowania.

Fot. 3 Przygotowanie gleby z jednoczesnym siewem dęba na gniazdach w Leśnictwie Pustowo oddział 165h.

Fot. 4 Trzy letni dąb z siewu na gniazdach w Leśnictwie Pustowo oddział 165h.