Asset Publisher
Samosiew
2. Metodyka stosowania samosiewu w nadleśnictwie Warcino.
Oprócz sztucznego wprowadzania nasion na uprawy poprzez siew, w szerokim zakresie staramy się wykorzystywać siły natury, które obdarzają nasze lasy milionami nasion drzew i krzewów. Taki sposób postępowania w leśnictwie określa się, jako półnaturalną hodowlę lasu, będącą jednym z elementów realizacji polskiego leśnictwa ekologicznego. Odnowienia naturalne corocznie pojawiają się w naszych celowych przedsięwzięciach gospodarczych.
2.1 Samosiew sosny.
Nasze doświadczenia z samosiewem sosnowym nie są zbyt duże, ale mimo to chcielibyśmy się nimi podzielić. Mamy uprawy założone samosiewem górnym jak i bocznym. W naszych warunkach klimatycznych przy średniej ilości opadów około 540mm rocznie i krótkim okresie wegetacyjnym trwającym zaledwie 200 dni, olbrzymiego znaczenia nabiera konieczność maksymalnego wykorzystania potencjału siedliska. W tym krótkim okresie wegetacji dążymy do zmaksymalizowania rozwoju młodych drzewek. Najlepsze efekty hodowlane uzyskujemy na uprawach z obsiewu bocznego. Górne odnowienia sosny w warunkach nadleśnictwa Warcino nie sprawdzają się, ponieważ negatywny wpływ pozostawionych drzew na młode pokolenie jest zbyt silny. Z samosiewu górnego powstaje słaba jednolatka, która najczęściej nie jest w stanie przetrwać do następnego roku.
Przygotowanie gleby do przyjęcia siejących się nasion jest fundamentalne dla powodzenia odnowienia naturalnego nie tylko sosny, ale wszystkich gatunków odnawianych samosiewem. W nadleśnictwie Warcino posiadamy cztery różne maszyny do przygotowania gleby; dwa pługi aktywne P1T wraz z pogłębiaczami, pług LPZ 75 także z pogłębiaczem, frez leśny oraz wał ,,Krokowskiego''. Sam sprzęt nie wykona dobrze swojej pracy. Dopełnieniem całości jest odpowiedni ciągnik, kierowany przez doświadczonego i przeszkolonego pracownika. W zależności od rodzaju gleby, typu pokrywy gleby, typu murszu oraz celu, jaki chcemy osiągnąć, stosujemy odpowiednią maszynę do przygotowania gleby.
Pod samosiew sosnowy przygotowujemy glebę najczęściej wczesną wiosną pługiem aktywnym P1T. Na glebach zwięzłych stosujemy także pogłębianie a na luźnych, tylko zdzieranie pokrywy. W przypadku zastosowania wiosennego spulchnienia, po wysypie nasion wyorane pasy ugniatamy kołami przejeżdżającego ciągnika, żeby zapobiec przesychaniu w trakcie kiełkowania i wzrostu siewek. Przygotowując glebę bez pogłębiania pługami P1T czy LPZ, doczepiamy do nich wał kolczasty, który wykonuje w glebie szpary ułatwiające kiełkowanie nasion. Nasiona, spadając na tak przygotowane podłoże podlegają przykryciu cieniutką warstwą ziemi w trakcie mikro erozji gleby. Ważne jest, żeby gleba przygotowana pod obsiew naturalny sosny była z zagłębieniami, do których zwiewane są lub spływają wraz z wodą nasiona. Mikroklimat tych miejsc korzystnie wpływa na kiełkowanie nasion i wzrost siewek.
Fot. 5 Przygotowanie gleby pod obsiew naturalny pługiem aktywnym, wraz z wykonaniem szpar - Leśnictwo Barcino oddział 110c.
Fot. 6 Odnowienie naturalne sosny w Leśnictwie Barcino oddział 110c.
2.2 Samosiew buka.
Nie we wszystkich drzewostanach bukowych, poprzez odpowiednie prowadzenie zabiegów hodowlanych, można wytworzyć pokrywę gleby sprzyjającą samoistnemu powstawaniu odnowienia. W drzewostanach, które nie mają takiej pokrywy, istnieje konieczność przygotowania gleby pod odnowienia naturalne. Z naszych doświadczeń wynika, że najlepiej do skaryfikacji gleby w drzewostanach przeznaczonych do samosiewu nadaje się wał ,,Krokowskiego''. Urządzenie to, wymyślone do pielęgnacji gleby na międzyrzędach, znakomicie sprawdza się w przygotowaniu gleby w drzewostanach bukowych. Wał ten daje dobre zruszenie wierzchniej warstwy gleby, przygotowując ją na przyjęcie opadającej bukwi. Najważniejszą zaletą wału ,,Krokowskiego'' jest to ,że można nim także- a może przede wszystkim- spulchnić glebę po wysypaniu się nasion buka. Gdy zastosujemy go po opadnięciu nasion, to doprowadzimy do wymieszania opadłej bukwi z glebą mineralną, co korzystnie wpłynie na przezimowanie i wiosenne kiełkowanie. Skaryfikacja gleby wałem ,,Krokowskiego" nieco przypomina buchtowisko, nie niszczy żyjących w glebie organizmów oraz już powstałego odnowienia i daje możliwość dopełnienia nalotu. Posiadany przez Nadleśnictwo Warcino wał ,,Krokowskiego'' zmodyfikowaliśmy o trzeci element roboczy co sprawia, że jest on zdecydowanie bardziej efektywny.
Fot. 7 Przygotowanie gleby wałem ,,Krokowskiego" w Leśnictwie Kruszyna oddział 18r.
2.3 Samosiew dęba.
Uzyskanie odnowienia naturalnego w drzewostanach dębowych jest praktycznie niemożliwe, bez wcześniejszego ogrodzenia odnawianej powierzchni. Zabezpieczając powierzchnię siatką należy pamiętać, że las jest,,domem" dla zwierząt, a my jesteśmy w nim tylko gośćmi. Nie powinniśmy być „gośćmi zaborczymi", a ogrodzoną powierzchnię należy zmniejszyć do niezbędnego minimum. I to w ten sposób, aby pozostawić zwierzynie możliwie dużo przestrzeni z obradzającymi dębami. Tak zabezpieczona powierzchnia pozwoli na współistnienie przestrzeni pod samosiew i przestrzeni jako ,,stołówka" dla zwierząt. Grodząc całe połacie dąbrów, znacznie zwiększamy ,,parcie" na płot, a tym samym wzrasta prawdopodobieństwo jego zniszczenia.
Podobnie jak w przypadku drzewostanów bukowych, dąb odnawia się doskonale na sprawnej, nie zachwaszczonej glebie. Najczęściej jednak, musimy w jakiś sposób odsłonić glebę mineralną. Żołędzie dęba, dla dobrego i pełnego kiełkowania, wymagają przykrycia kilku centymetrową warstwą gleby. Opadnięcie na zmineralizowaną bruzdę i mikro erozja nie spowodują spełnienia tego wymogu. Nasze doświadczenia z odnowieniem naturalnym dęba wskazują, jako fundament powodzenia obsiewu, zapewnienie nasionom takich warunków, aby zawsze nastąpiło skutecznie kiełkowanie.
W nadleśnictwie Warcino przygotowujemy glebę przed opadnięciem nasion pługiem aktywnym P1T. Po opadnięciu nasiona przykrywamy ręcznie niewielką warstwą gleby. Dzięki przykryciu nasiona utrzymują odpowiednią wilgotność i nawet w trakcie suchej wiosny żołędzie dobrze kiełkują. Przykrycie żołędzi obniża także straty spowodowane wybieraniem ich przez ptaki. Podobnie jak w przypadku samosiewu górnego sosny wpływ drzewostanu macierzystego na rozwój młodego pokolenia jest bardzo istotny. Warunki świetlne, ale przede wszystkim wilgotnościowe decydują o dynamice wzrostu młodego pokolenia. Szybkie zgodne z zasadami hodowli lasu usunięcie macierzystego drzewostany skutkuje równym dynamicznym wzrostem młodych dębów.
Fot. 8 Odnowienie naturalne dębowe w Leśnictwie Szkolne oddział 141h.
2.4 Samosiew świerka.
Świerk w warunkach nadleśnictwa Warcino jest stosunkowo stabilnym gatunkiem. Rosnący na odpowiednim siedlisku i odpowiednio pielęgnowany, potrafi ,,stawić czoła" kornikowi.
Uzyskanie udanego odnowienia jest stosunkowo łatwe. Na sprawnej glebie kiełkuje i wzrasta bez problemu, a gdy trzeba mu trochę pomóc, używamy wału ,,Krokowskiego", którym kaleczymy glebę i doprowadzamy do skutecznego kiełkowania nasion. Istotnym jest, aby jak najszybciej wzrastał świerk w rozluźnieniu i wytwarzał samodzielne duże systemy korzeniowe. Długie utrzymywanie zwarcia prowadzi do powstania zrostów korzeniowych a tym samym, do zachowania się grup odnowień jako,, samodzielnych organizmów". Późniejsze ciecia pielęgnacyjne mogą doprowadzić do osłabienia całego ,,organizmu" i spowodować zwiększenie podatności na infekcje grzybowe, czy żery owadów. Dlatego przerzedzanie świerkowych odnowień naturalnych trzeba rozpocząć jak najszybciej. Długa zdrowa korona oraz adekwatny prawidłowy system korzeniowy zapewniają odpowiednią żywotność drzewom tego gatunku.
Własna baza sprzętowa, wykształcona i zaangażowana kadra, przeszkoleni i doświadczeni kierowcy-operatorzy sprzętu, dają gwarancję skutecznej realizacji działań hodowlanych i doświadczalnictwa leśnego określonego w zadaniach LKP Lasy Środkowopomorskie. Z owoców naszej pracy korzystają już leśnicy innych jednostek oraz uczniowie Technikum Leśnego w Warcinie, którzy w ramach praktycznej nauki zawodu aktywnie współpracują z nadleśnictwem Warcino.
Asset Publisher
Asset Publisher
2. Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem
2. Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem
1.1 Zabezpieczanie sosny poprzez nacinanie kory.
Sposób ten znany i stosowany jest od bardzo dawna jednakże, aby w pełni wykorzystać wypracowane przez naturę mechanizmy obronne drzewa do ich ochrony przed spałowaniem, należy zrozumieć ich funkcjonowanie. Poprawnie wykonany zabieg prowadzi do powstania następujących- zniechęcających do spałowania- reakcji obronnych nacinanych drzew:
a) znaczne zwiększenie przyrostu osiowego zabezpieczanego między okółka.
Nacinana strefa wykazuje- na skutek odpowiedniej reakcji komórek przyrannych- intensywniejszy wzrost na grubość. Tego typu zabiegi z powodzeniem są stosowane w ogrodnictwie do wzmacniania pędów.
b) powstanie grubszej i chropowatej korowiny na pasach miedzy nacięciami.
Gruba i chropowata kora zniechęca do spałowania, ponieważ po jej dotknięciu wibrysy jeleniowatych dostarczają zwierzęciu informacji, że ma kontakt z grubą, niejadalną korą.
c) powstanie wycieków żywicy z gojącej się rany.
Zapach i smak żywicy zniechęca zwierzynę do spałowania.
d) powstanie niesmacznej dla jeleniowatych tkanki kalusowej zalewającej nacięcia.
Zabezpieczone drzewa poprzez rybakowanie, po zignorowaniu powyższych zniechęcających czynników, są przez zwierzynę częściowo ,,skubane". Na drzewach są widoczne próby spałowania, ale niesmaczna kora nie jest pobierana przez zwierzynę.
Wyżej opisane efekty nacinania kory muszą być osiągnięte już w roku zastosowania tego typu ochrony. Dlatego należy spełnić szereg warunków, aby takie zabezpieczenie było skuteczne. Wykonanie zabiegu powinno być przeprowadzone wczesną wiosna (kwiecień, maj) w praktyce, to czas po wykonaniu odnowień. Pracownicy wykonujący nacinanie muszą być dokładnie poinstruowani, które drzewka należy zabezpieczać i jak należy to robić. Narzędzia używane do zabiegu muszą mieć ostrza ustawione prostopadle do osi pnia, w odległości około 0,5 - 0,7cm (tak gęsto należy wykonać nacięcia). Rana ma być cięta a nie szarpana i dlatego rysaki muszą być dobrze wykonane. Nacięcia należy wykonać na całym obwodzie zabezpieczanego międzyokółka. Zabezpieczane powinno być najlepsze drzewka z warstwy górnej młodnika (średnio co trzecie), ale ich ilość może być inna, w zależności od presji zwierzyny.
Fot. 5 Rysak do nacinania kory z ostrzami ustawionymi równolegle do kierunku nacinania drzewa.
Fot. 6 Widok zabezpieczonego międzyokółka- cztery miesiące po rysakowaniu.
2.2 Zabezpieczanie sosny przed zgryzaniem i spałowaniem przy pomocy siateczek MINI-1
Metodę tą opracowałem przed kilkoma laty, w celu zapewnienia płynnego i skutecznego przejścia- od zabezpieczania przed zgryzaniem danej uprawy- do zabezpieczania jej przed spałowaniem. Gdy uprawa ,,wychodzi spod pyska", należy podjąć działania w celu zabezpieczenia jej przed spałowaniem. Jest to najczęściej 3-4 rok życia sosny. Otóż jesienią czwartego roku, gdy jeszcze drzewka mogą zostać zgryzione, zabezpieczamy sadzonki długimi siateczkami MINI1. Robimy to w ten sposób, aby cały bieżący przyrost był w siateczce- łącznie z pączkiem szczytowym. Nad pączkiem siateczkę ucinamy, pozostawiając około 5cm nadmiaru. Wiosną następnego roku, przed rozpoczęciem przyrostu, powijamy nadmiar siateczki pod pączek (jak rękaw w koszuli). Siateczkę pozostawiamy na drzewku, dla osłony przed spałowaniem, na następne lata. Przyrost z piątego roku zabezpieczamy przed spałowanie długą siateczką wiosną następnego roku, w okresie przed rozwojem pączków. Wykonujemy to w taki sposób, aby pod pączkiem szczytowym była zwinięta siateczka w formie ściągacza, utrzymującego ją na pniu. W taki sam sposób zabezpieczamy przyrost z szóstego roku. Siateczki są utrzymywane na drzewkach tak długo, aż drzewka przestaną być atrakcyjne do spałowania. Siateczka po spełnieniu swojej ochronnej roli jest zrywana z pnia i utylizowana.
Fot.7 Zabezpieczanie siateczkami przy pomocy rury PCV.
2.3 Zabezpieczanie repelentem przed spałowaniem
Zabezpieczenie polega na posmarowaniu całego zagrożonego międzyokółka repelentem. Niedokładne wykonanie tego zabiegu skutkuje zniszczeniem kory na nieposmarowanych częściach pnia. Repelent należy nanosić na suche drzewka, w trakcie bezdeszczowych dni. Przed smarowaniem należy środek starannie wymieszać i stosować zgodnie z załączoną do niego instrukcją. Zabezpieczenie repelentem wykonujemy tylko na jedną zimę. Często po ,,mokrej" zimie, wczesną wiosną, skuteczność tego zabezpieczenia znacznie spada.
2.4 Zabezpieczanie świerka przed spałowaniem poprzez nacinanie żłobikowe kory
Drzewa przez miliony lat ewolucji wykształciły mechanizmy zapobiegające ich zniszczeniu przez roślinożerne zwierzęta. Podpatrując naturę człowiek stara się wpleść jej wielowiekowe doświadczenia do współczesnej gospodarki leśnej. Jednym z takich środków ,,ochrony osobistej dla drzew iglastych ‘', jest wydzielanie przez nie lepkiej niesmacznej substancji w celu zniechęcenia np. jeleniowatych do spałowaniem.
Można bardzo skutecznie zabezpieczyć świerka przed spałowaniem poprzez wykonanie szeregu nacięć w celu uzyskania kontrolowanego wypływu żywicy. Nacięcia te wykonujemy specjalnym dłutkiem umieszczonym na długim stylisku. Długi trzonek zapewnia wygodną pracę tym narzędziem pomiędzy okółkami świerkowych gałęzi. Dłutkiem tym wykonujemy krótkie 2-3cm nacięcia, usytuowane lekko skośnie, w miejscach narażonych na spałowanie. Bardzo ważne jest odpowiednie wyregulowanie głębokości wykonywania nacięć. Z nacięć wykonanych zbyt płytko nie będzie wyciekać żywica i zabezpieczenie to będzie mało skuteczne. Zbyt głęboko wykonane nacięcie może spowodować przerwanie łyka i powstanie trudno gojącej się rany. Poprawnie wykonane nacięcia powinny tylko uruchomić wycieki żywicy z przewodów żywicznych znajdujących się w młodej korze ,nie uszkadzając łyka. Zabieg ten należy wykonywać latem tak, aby do zimy z nacięć popłynęła żywica, która jesienią zastyga i krystalizuje się. Przed zimą drzewa zabezpieczane w ten sposób stają się nieatrakcyjne do spałowania. Drzewa takie wyglądają jakby były już spałowane. Zabezpieczenie tego typu jest jednorazowe i powinno wystarczyć do czasu ustąpienia narażenia na spałowanie.
Fot 8 Nacięta kora świerka strugiem.
2.5 Zabezpieczanie drzewek przed spałowaniem i czemchaniem poprzez obstawianie wierzchołkami, pochodzącymi ze ściętych w zabiegu drzew.
Po zabiegu np. CP w młodnikach świerkowych jest mnóstwo niezagospodarowanych wierzchołków ściętych drzew. W bardzo prosty sposób można pożytecznie wykorzystać je do zabezpieczenia przed spałowaniem czy czemchaniem pozostałych, wartościowych drzew w młodniku. Wybrane najmocniejsze drzewka obstawiamy trzema, około dwumetrowymi wierzchołkami, pozyskanymi ze ściętych drzew, pędem szczytowym do góry. Z jednego z nich wybieramy dwie naprzeciwległe długie gałęzie, którymi opasujemy drzewko i pozostałe dwa wierzchołki. Następnie związujemy je drucikiem, aby przytrzymywały całą konstrukcję przy pniu chronionego drzewa. Tak wykonane zabezpieczenie daje prawie stuprocentową gwarancję, że zabezpieczone drzewka nie będą przez kilka najbliższych lat spałowane.
Fot. 9 Obłożony świerk pozostałościami po CP.
Porównanie kosztów ochrony niektórymi metodami
|
Rodzaj zabezpieczenia |
Całkowity koszt ochrony 1000 szt. sadzonek w roku |
|
Zabezpieczenie repelentem przed zgryzaniem |
50zł |
|
Zabezpieczanie siateczka Mini-1 typ 101 przed zgryzaniem |
138zł |
|
Zabezpieczanie wełną owczą przed zgryzaniem |
162zł |
|
Zabezpieczanie osłonkami perforowanymi przed spałowaniem |
570zł |
|
Zabezpieczanie poprzez rysakowanie przed spałowaniem |
100zł |
|
Zabezpieczenie repelentem przed spałowaniem |
380zł |
2.6 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy osłonek typu "tuby"
Osłonki – tuby stosowane są do zabezpieczania całych drzewek, przede wszystkim liściastych. Najczęściej stosowane w hodowli dębów przy metodzie ścinania na „bezpieńkę". Metoda ta polega na ścięciu ok 3-5 cm nad ziemią uszkodzonego przez zwierzynę lub przymrozek dęba i umieszczeniu go w plastikowej tubie o wys. ok 1-1,2 m ustabilizowanej palikiem drewnianym. Specyficzne warunki termiczne jakie zachodzą w tubie powodują, że drzewko ze zdwojoną siłą wzrasta na wysokość wytwarzając pojedynczy, gonny pień. Brak pędów bocznych spowodowany jest brakiem miejsca w tubie na ich rozwój.
Wraz ze wzrostem drzewka tubę podnosi się na wysokość zabezpieczając pąki szczytowe przed zgryzieniem.
Wadą tej metody jest osłonięcie drzewka od ruchów powietrza, które w naturalnych warunkach zmuszają roślinę do pogrubienia pnia u nasady i wzmacnianie systemu korzeniowego. Drzewka osłonięte tubą, niepodlegające działaniom wiatru, kierują zasoby pokarmowe nie na wzmocnienie systemu korzeniowego, a na przyrost na wysokość.
Ochronę tubami stosuje się również:
- w razie wprowadzania do upraw domieszek drzew gatunków silnie zagrożonych przez zwierzynę,
- w poprawkach i uzupełnieniach w odnowieniu naturalnym, w celu wzmożeniu wzrostu na wysokość,
- w odnowieniach miejsc silnie zachwaszczonych i zagrożonych szkodami w skutek przymrozków,
- podczas odnawiania lub zalesiania małych powierzchni,
- w nasadzeniach zadrzewieniowych.
2.7 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy Osłonek siatkowych
Osłonki siatkowe – najczęściej rozpinane na palikach, służą do zabezpieczania drzewek wszystkich gatunków. Stosuje się zarówno siatkę plastikową lub gęsta siatkę metalową.
Zaletą tej metody jest ażurowość elementu ochronnego, umożliwiającego rozwój pędów bocznych oraz adaptacje do lokalnych warunków termicznych i wilgotnościowych.
2.8 Zabezpieczanie drzew przed spałowaniem przy pomocy "trzech palików"
Jest to najczęstsza metoda ochrony modrzewia stosowana w pomorskich lasach. Przygotowane wcześniej paliki świerkowo lub sosnowe, często z pozostawionymi króćcami po przyciętych gałęziach. Zaostrzone w cieńszym końcu umieszcza się w rozstawie trójkąta wokół drzewka i wbija na głębokość ok 10-15 cm. Takie zabezpieczenie modrzewi zabezpiecza drzewka przed spałowaniem i czemchaniem, nie zabezpiecza jednak przed zgryzaniem pędu głównego.